اقسام «کذب» و انطباق آن بر منافقان «بِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ»؛ مسئلهی «کذب» را میتوان به دو گونه تقسیم نمود:
الف) «کذب اعتقادی»؛[1] اگر کذب از نوع اعتقادی باشد، یعنی آنها کسانی هستند که خدا و رسولش را تکذیب می کنند؛ بنابراین در حالتِ فوق، آنها مصداقِ آیه ی «وَ مَا اُنزِلَ الیکَ مِن رَبّهم» نخواهند بود.
ب) «کذب رفتاری و عملی»؛ اگر کذب، از نوعِ عمل و رفتار باشد یعنی آنان به این حقیقت که «آمَنَّا بِاللهِ وَ بِالیومِ الآخرِ» است، متعهد نبوده و آن را نپذیرفتند؛ در نتیجه، عمل و رفتارشان تنها جنبهی ظاهری و صوری دارد، بر این اساس، با توجه به تعریفی که از دو قسم کذب و معرفیِ آن ارائه شد، به جرأت میتوان هر دو قسم را در مورد منافقان، صادق بدانیم.
[2] [1]. ر.ک: جوادی آملی، عبدالله(1385هـ ش)ج2، ص269. [2]. برای اطلاعات بیشتر، ر.ک: ابن كثير دمشقى، اسماعيل بن عمرو(1419هـ ق)ج1، ص87؛ همچنین، ر.ک: احدی، مهدی(1387هـ ش)ج4، ص260-259.
