استهزاء در جايى به‌كار مى‌رود كه شخص بدون اينكه كارى انجام داده باشد ريشخند شود ولى سخريه در آنجاست كه به سبب كارى كه انجام داده مسخره شود. ( مجمع‌البيان، ج8، ص687 )
استهزاء در اصطلاح: استهزاء در اصطلاح عبارت است از مسخره كردن افراد يا برخى امور با گفتار يا كردار، مانند اشاره با چشم و ديگر اعضاى بدن( جامع‌السعادات، ج2، ص287) كه اين عمل بيشتر به قصد تحقير و توهين به ديگران صورت مى‌گيرد و گاهى نيز با اهدافى ديگر مانند فراهم كردن زمينه خوشحالى خود و ديگران،(معراج‌السعاده، ص502) تقويت روحيه خود و تضعيف روحيه دشمن، جبران كمبود شخصيت، ارضاى روحيه ديگر آزارى و... انجام مى‌پذيرد، اين مفهوم در قرآن كريم با واژه‌هاى «هُزْء» و مشتقات آن 34 بار و «سُخْر» و مشتقاتش 16 بار به‌كار رفته است كه بيشتر لغويان اين دو واژه را به يك معنا دانسته‌اند ; ولى برخى بين اين دو تفاوت قائل شده و گفته‌اند: استهزاء در جايى به‌كار مى‌رود كه شخص بدون اينكه كارى انجام داده باشد ريشخند شود; ولى سخريه در آنجاست كه به سبب كارى كه انجام داده مسخره شود،( مجمع‌البيان، ج8، ص687) افزون بر اين، واژه‌هاى «ضِحْك» به معناى خنده و «غَمْز» به معناى اشاره با چشم و ابرو و «هَمْز» به معناى عيبجويى در غياب و «لَمْز» به معناى عيبجويى در حضور و مسخره كردن با استهزاء مرتبط است كه در برخى موارد در استهزا به‌كار رفته‌است استهزاء از منظر قرآن : آياتى كه در قرآن سخن از استهزا به ميان آورده بيشتر مربوط به حوزه عقيده و دين بوده كه در آن، انبياى الهى، مؤمنان، وحى، معاد، و حتى خداوند را به تمسخر گرفته و از استهزا به‌صورت حربه‌اى براى رويارويى با دين الهى بهره مى‌جستند. (مَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا كاَنُواْ بِهِ يَسْتهَْزِءُون) (يس/36، 30، ...) در آياتى نيز استهزا در‌حوزه‌اخلاق مطرح شده كه درآن خداوند مؤمنان را از تمسخر يكديگر منع كرده است (يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ) (حجرات/49،11)، افزون بر اين، در آياتى ديگر خداوند سبك شمردن دين و ناديده گرفتن احكام‌الهى از جانب مسلمانان را نوعى استهزا دانسته (وَ لَا تَتَّخِذُواْ ءَايَاتِ اللَّهِ هُزُوًا). (بقره/2، 231) در جای دیگر می فرماید اگر روابط افراد بر اساس تحقير، تضعيف و دشنام و دلسردى باشد، چنين جامعه اى فراموشى خدا و سقوط را در پى خواهد داشت . (فاتّخذتموهم سخريّا حتی انسوکم . . .) (مومنون 110 ) و در جای دیگر تمسخر را از کار های جاهلان می داند و می فرماید ( أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ) بقره67 در سوره غافر آمده است که مغرور شدن به علم خود، سبب تحقير و استهزاى وعده هاى الهى است (فَرِحُواْ بِمَا عِندَهُم مِّنَ الْعِلْمِ) غافر / 83 و برای دلگرمی پیامبر اسلام در مقابل استهزاء کنندگان می فرماید فقط تو نیستی که مورد استهزاء قرار گرفته ای ( وَمَا يَأْتِيهِمْ مِّن رَّسُولٍ إِلَّا كَانُواْ بِهِ يَسْتَهْزِءُونَ). حجر/11 در مجموع اين آيات قرآن ضمن بيان حكم استهزا و منشأ آن، آثار و پيامدهاى اين صفت مذموم اخلاقى را برشمرده و راههاى مقابله با استهزاءگران را به مؤمنان گوشزد كرده است که به طورمفصل در مباحث آینده به آنها پرداخته خواهد شد.
====================================================
برای مشاهده ی مطالب مرتبط
فلسفه حرمت استهزاء
آثار و پیامد های استهزاء
