انسان در قبال اعمال خود در چند محکمه محاکمه می شود:
اول محکمه وجدان است البته به شرطی که وجدان در انسان زنده باشد حتما او را محکوم میکند .گاهی انسان در اثر گناهی که انجام داده یا دل انسانی را شکسته بعدا ناراحت میشود و خودش را مذمت و ملامت میکند که چرا فلانی را ناراحت کردی؟چرا مال یتیم را خوردی؟این وجدان و ملامت بسیار با ارزش است طوری کند خداوند در قرآن به این وجدان ملامت گر و نفس لوامه سوگند میخورد: وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَة [1]
محکمه دوم محکمه آثار وضعی است.مثلا غذای حرام در فکر وحرکات و اعمال انسان،اثر خود را خواهد گذاشت حتی اگر یک لقمه باشد. نباید دست کم بگیریم اگر ما یک قطره آب را از اقیانوس برداریم و تجزیه کنیم خواهیم دید آنچه در اقیانوس است در آن یک قطره هم هست.
محکمه انعکاس اعمال است.قرآن کریم انسان را از ارتکاب کارهای بد باز میدارد و آنان را متوجه میکند که این عالم بر اساس قانون مکافات و انعکاس اعمال تنظیم شده است.یعنی هر عمل غیر انسانی دارای عکس العمل هایی است که انسان نمیتواند از آن فرار کند. در سوره شوری میفرماید: وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَیْدیكُمْ وَ یَعْفُوا عَنْ كَثیر[2].../// یعنی آنچه از مصیبتها بر شما وارد مىشود، از كارهاى خود شماست با اینکه خداوند از بسیارى از لغزشها مىگذرد.
هیچ عملی در دنیا بدون عکس العمل نیست از برخی روایات استفاده می شود که انسان حتی زمانی که زمین میخورد بی ارتباط با رفتار گذشته او نیست . مردم کوفه با امام علی و امام حسن بیعت کردند وبیعت خود را نقض کردند . با مسلم بن عقیل نماینده امام حسین بیعت کردند ولی او را تنها گذاشتند و طناب به پای او بسته و در کوچه ها گرداندند و سنگ باران نمودند و با امام حسین هم آنگونه رفتار کردند... بعد خودشان گرفتار حجاج بن یوسف خونخوار شدند این عکس العمل کارهای مردم کوفه بود که حجاج 20 سال بر آنها حکومت کرد و دمار از روزگارشان در آورد.حجاج 120 هزار نفر را کشت...
[1]- قیامت آیه2
[2]- سوره شوری آیه 30
